Het Nieuw Zuid

De nieuwe woonwijk die aansluit op de stad en uitzicht biedt op de Schelde is Nieuw Zuid. Tijd voor een bezoek.

Het was een kletsnatte donderdag in mei toen een 20-tal moedige Capriccio’s verzamelden op de trappen van het Vlinderpaleis in Antwerpen. We zochten een droge plek op bovenaan de trappen, waar de gids van dienst, de ons alom bekende Colette Dubois, ons na een bondige inleiding eerst liet kennismaken met ‘Jan de Lichte” die we als "de onbekende" hadden aangekondigd in onze promotekst. De echte Jan de Lichte was een rauwe bandiet die op een gruwelijke manier mensen overviel, beroofde, martelde, vermoordde. Niet echt een fijn mens. Gehaat door het volk. En toch kreeg hij een standbeeld. Kent u een rechtbank, waar ook ter wereld, waar men een veroordeelde crimineel hulde brengt?

Tijd om de nieuwe woonwijk in te trekken. Nieuw Zuid is de duurzame wijk in het uiterste zuiden van de stad Antwerpen. Deze wijk wordt gebouwd op een voormalig spoorwegemplacement en vormt voor de stad een uithangbord van duurzaamheid en slimme technieken. Er komen niet alleen meer dan 2000 woningen bij tegen 2028, er is ook ruimte voor nieuwe publieke gebouwen zoals scholen, banken, kunstgalerieën en een groot park. Nieuw Zuid biedt de stad vele troeven, waaronder het duurzame karakter van de wijk.

De site heeft in de loop van de geschiedenis heel wat gedaanteverwisselingen gekend. Voordat het terrein eind 19° eeuw werd omgevormd tot een goederenemplacement voor de haven, maakte het deel uit van de 16°eeuwse Spaanse vesten en de 19°eeuwse Brialmontomwalling. In 1898 werd op de plaats van het huidige Justitiepaleis een reizigersstation gebouwd dat destijds het zuidelijke eindpunt van de Leien en van de binnenstad markeerde. In 1965 moest het station plaats maken voor de aanleg van de verkeerswisselaar en de Kennedytunnel. Vanaf 1969 verdween ook stilaan de bestaansreden van het spooremplacement op Nieuw Zuid omdat de havenactiviteiten zich steeds verder noordwaarts verplaatsten. Het gevolg daarvan is onder meer de demping van de Zuiderdokken in die periode.  Begin jaren ‘90 werden in het kader van de internationale manifestatie ‘Stad aan de Stroom’ verschillende stadsontwerpen opgemaakt voor dit gebied, echter zonder concrete realisaties. De opening van het nieuwe Justitiepaleis (2006) en de renovatie van het voormalige goederenstation door de Bank van Breda (2008) waren de eerste impulsen voor de site.

Nadat Colette ons kennis had laten maken met de geschiedenis van het ‘Zuid’ slalomden we tussen de vele plassen op onze weg naar het infopunt ‘Warmtenet Nieuw Zuid’.

Het warmtenet en de warmtecentrale leveren (op termijn duurzame) warmte aan alle nieuwe gebouwen in de wijk.  Meer dan 2000 wooneenheden zijn er ondergronds verbonden met het warmtenet. Hierdoor hebben de bewoners geen individuele verwarmingsinstallaties voor verwarming en sanitair warm water meer nodig.

Tijdens onze verplaatsing naar ons volgend aandachtspunt, gaf Colette duiding bij de visie van Nieuw Zuid, een nieuwe wijk waar de nadruk ligt op 'groen' (12 ha park tegenover 6 ha wonen, winkels, openbare voorzieningen en kantoren zijn om zo tot een levendige buurt te komen. Doordat het woonaanbod een mix aanbiedt van grote en kleinere woningen komt jong en oud er samen. Er zijn 8 elementen en elk van hen heeft één hoog gebouw of toren.

Ons volgend aandachtspunt was het voormalig goederenstation-Zuid.  Op het einde van de 19° eeuw lagen er in het zuiden van Antwerpen drie stations. Enkel het goederenstation overleefde de constante vernieuwing van dat stadsdeel. Het zorgde voor het vervoer van goederen voor of van schepen die in Antwerpen aanmeerden. In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw verschoof de activiteit aan de haven naar het noorden. In 1988 werd het goederenstation gesloten.

Er waren verschillende bedrijven en organisaties die het gebouw wilden kopen, maar dit draaide steeds op niets uit. Krakers vestigden zich in het gebouw en het verval stopte niet tot de Bank Van Breda in 2004 het gebouw ontdekte.

Hun project bestond in de renovatie van het goederenstation en een nieuwbouw. De prachtig gerestaureerde voormalige lokettenzaal met een ijzeren draagstructuur doet vandaag dienst als onthaalfunctie. De bureau's zijn ondergebracht in de nieuwe vleugel, ontworpen door architecte Christine Conix.

Ter hoogte van deze wijk wordt ook druk gewerkt aan de grootschalige heraanleg van de Scheldekaaien, ook een item waar Colette aandacht aan schonk.  

De Scheldekaaien, 7 kilometer lang, zullen de volgende jaren grondig van uitzicht veranderen. Om de band tussen de stad en de Schelde te herstellen, worden de verschillende deelgebieden heraangelegd volgens het masterplan Scheldekaaien.  Er waren drie redenen om de Scheldekaaien te vernieuwen: de historische kaaimuur was in slechte staat en moest dringend gerenoveerd worden, de waterkering moest hoger om de stad tegen overstromingen te beschermen en delen van de kaaien lagen er verwaarloosd bij. Nog tot minstens 2028 wordt er dagelijks gewerkt op Nieuw Zuid om de gebouwen en het openbaar domein te realiseren. De werken gebeuren in fases in verschillende deelprojecten en deelgebieden.

Het laatste aandachtspunt op deze wandeling was een herinnering aan vrijdag 18 juni 2021, toen een stelling aan het nieuwe schoolgebouw instortte. Daarbij kwamen vijf arbeiders om het leven. Eind 2025 is de streefdatum om dit gebouw opnieuw zijn originele functie te geven.

Het bezoek werd afgesloten met een bezoek aan George’s Café, een gezellige plek waar de uit Belfast afkomstige George je enthousiast ontvangt met het beste van 2 werelden: Belgian beer and Irish food. Wij vonden deze plek alvast een aanrader (alle dagen open van 10-22u - Jan Vanhoenackerstraat 20).

Onze eerstvolgende uitstap is op vrijdag 20 september. Dan bezoeken we het Maritiem erfgoed Antwerpen. Op woensdag 30 oktober is het thema 'Kunst in de Senaat'. Beide uitstappen zijn een volledige daguitstap. Indien er zich bepaalde opportuniteiten voordoen, kan nog een extra uitstap gepland worden.

Freddy