Uitstap Caprice Tegelmuseum

37 Capriooltjes schreven zich in om op donderdag 2 november een bezoek te brengen aan de Sint-Bernardusabdij te Hemiksem en het tegelmuseum Gilliot & Roelants dat er is ondergebracht. Een relaas.

Het bezoek bestond uit twee delen, namelijk een gegidst bezoek aan het tegelmuseum en een wandeling met gids op de abdijsite waarbij de geschiedenis van de Sint-Bernardusabdij zou overlopen worden. Omdat storm Ciaràn zijn grillen losliet, waren we genoodzaakt om ons programma aan te passen.

Om veiligheidsredenen werd de wandeling geannuleerd en vervangen door een uiteenzetting. De lokale gidsen Karel Verhofstadt en Willy De Bruyne brachten ons hiervoor naar een klaslokaal uit de jaren ’50 (zie foto hieronder) dat in de heemkring van Hemiksem is opgesteld en waar we een overzicht kregen van de geschiedenis van de abdij.

De geschiedenis van de abdij startte in 1244. In de daaropvolgende eeuwen vervulde ze diverse functies. Tijdens de Franse Revolutie kwam ze onder Frans bewind. Rond 1809 werd ze een maritiem hospitaal. Later, in 1821, werd het gebouw omgevormd tot een gevangenis. Van 1868 tot 1978 kende de abdij haar militaire periode. In 1973 werden de gebouwen beschermd als monument en vijf jaar later vertrokken de militairen.

Er volgde een periode van leegstand tot in 1985. Toen kocht de Vlaamse Gemeenschap het abdijcomplex. Momenteel is de westvleugel het administratief centrum van de gemeente Hemiksem en werd de oostvleugel omgebouwd tot serviceflats.

In de noordvleugel werd het tegelmuseum ondergebracht en in de zuidvleugel werd een cultureel belevingscentrum uitgebouwd.

Zoals hiervoor reeds aangehaald, heeft het tegelmuseum Gilliot & Roelants zijn intrek genomen in de noordvleugel van de abdij. In enkele benedenzalen van de abdij konden we onder andere kennismaken met een omvangrijke collectie van keramiekpanelen, vloer- en wandtegels en machines die gebruikt werden om de tegels te vervaardigen.

Tussen 1840 en 1940 produceerden ongeveer dertig fabrieken in België tegels die tot in Latijns-Amerika werden uitgevoerd. Een belangrijke fabrikant was Gilliot & Cie, met als belangrijkste ontwerper Joseph Roelants. Het bedrijf telde in 1911 1.588 werknemers. Op het hoogtepunt van de activiteiten verlieten elke dag 450.000 tegels het bedrijf. Gilliot & Cie was jarenlang de grootste tegelfabrikant op het Europees vasteland.

Einde 1968 kwamen de meerderheidsaandelen in handen van de Koninklijke Sphinx uit Maasstricht. Stijgende verliezen van dit bedrijf leidden in 1974 tot een overname door een Brits papierconcern. De beslissing om de activiteiten in Hemiksem stop te zetten kwam er op 19 april 1977. De activiteiten stopten in 1978.

Tien jaar na de stopzetting van de productie kreeg het museum Gilliot & Roelants onderdak in de abdij. We konden er kennis maken met een indrukwekkende reeks van monumentale tegelpanelen, die getuigen van een enorme artistieke veelzijdigheid van de ontwerpers en medewerkers in de fabriek.  Tevens bezit het tegelmuseum de privécollectie van Roberto Pozzo die ruim 9.000 objecten uit de hele wereld omvat. Om het behoud te verzekeren, werd de collectie aan de Koning Boudewijnstichting geschonken, die ze in 2016 zelf in beheer gaf van het Gilliot & Roelants tegelmuseum (het enige gespecialiseerde tegelmuseum in België), dat hierdoor de mogelijkheid kreeg om jaarlijks thematische wisseltentoonstellingen te organiseren.

Hiernaast twee foto’s van tentoongestelde ontwerpen.

Links het Allegorie van Brugge uit 1950 en rechts de Wagenmenner Helios-Apollo uit de jaren 1930 beiden naar een ontwerp van Joseph Roelants.

In dit paneel, dat zich situeert in de jaren 50, worden enkele kunstambachten verheerlijkt. Centraal de beeldhouwkunst onder de hoede van de muze, rechts de schilderkunst, links de bouwkunst en onderaan rechts de pottenbakker.

Volgende activiteit op vrijdag 15 december aanstaande : het kerstconcert met o.a. de gekende pianist en componist Jef Neve in de Onze-Lieve-Vrouw-van-Lourdesbasiliek van Edegem.